
اصطلاح «محور روده مغز» (Gut-Brain Axis) به مسیر دوطرفه ای اشاره دارد که از طریق شبکه های عصبی، هورمونی و ایمنی بین مغز و روده ها برقرار است. این ارتباط به گونه ای است که استرس، اضطراب یا افسردگی می تواند عملکرد گوارشی را مختل کرده و بالعکس، مشکلات گوارشی مزمن نیز می توانند سلامت روان فرد را تضعیف نمایند.
در دهه های اخیر، مطالعات علمی متعددی نشان داده اند که سلامت روان و دستگاه گوارش ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند. اصطلاح «محور روده مغز» (Gut-Brain Axis) به مسیر دوطرفه ای اشاره دارد که از طریق شبکه های عصبی، هورمونی و ایمنی بین مغز و روده ها برقرار است. این ارتباط به گونه ای است که استرس، اضطراب یا افسردگی می تواند عملکرد گوارشی را مختل کرده و بالعکس، مشکلات گوارشی مزمن نیز می توانند سلامت روان فرد را تضعیف نمایند.
چگونه مغز با روده ارتباط برقرار می کند؟
محور روده مغز یک شبکه بیوشیمیایی و عصبی است که از طریق سه مسیر اصلی فعالیت می کند:
- عصب واگ (Vagus Nerve): اصلی ترین مسیر ارتباطی مغز با روده
- هورمون ها: مانند کورتیزول (هورمون استرس) و سروتونین
- میکروبیوم روده: کلونی ای از تریلیون ها باکتری مفید
روده و سروتونین:
حدود ۹۰ درصد سروتونین بدن، که یک نوروترانسمیتر موثر در خلق و خو است، در دستگاه گوارش تولید می شود. هرگونه اختلال در تعادل آن می تواند منجر به مشکلات روانی و گوارشی شود.
استرس چگونه باعث بروز بیماری های گوارشی می شود؟
استرس با دربرداشتن مکانیسم های زیر سلامت دستگاه گوارش را تهدید می کند:
- افزایش ترشح اسید معده
- تغییر در حرکات روده
- کاهش جریان خون به معده و روده
- کاهش ترشح آنزیم های گوارشی
- بیماری های گوارشی با منشاء روانی: از سوء هاضمه تا سندرم روده تحریک پذیر
در ادامه به بررسی انواع بیماریهای گوارشی ناشی از استرس مزمن می پردازیم.
۱. سندرم روده تحریک پذیر (IBS):
یک اختلال عملکردی مزمن است که شیوع بالایی در میان افراد مضطرب دارد.
علائم اصلی سندروم روده تحریک پذیر عبارتند از:
- درد یا کرامپ شکمی
- اسهال یا یبوست مزمن
- نفخ و گاز بیش از حد
نکته کلیدی: CBT (رفتار درمانی شناختی) در درمان سندروم روده تحریک پذیر مؤثرتر از برخی داروها عمل کرده است.
۲. ریفلاکس معده به مری (GERD):
استرس با کاهش قدرت اسفنکتر تحتانی مری، زمینه ساز بازگشت اسید به مری می شود.
علائم:
- سوزش سر دل (Heartburn)
- ترش کردن
- گلو درد مداوم
توصیه: ترکیب داروهای ضد اسید با روشهای کاهش استرس (مدیتیشن، تنفس عمیق) اثربخشی درمان را بالا میبرد.
بیشتر بخوانید: پرشین وی | ارتباط دستگاه گوارش با سلامت روان